MAM PRAWO

Niedozwolone klauzule w obrocie towarowym: co to jest i jak je rozpoznać?

Każdy regulamin powinien być sformułowany w sposób klarowny i jednoznaczny dla konsumenta. Zdarza się jednak, że trafiamy na zapisy, które są niejasne i mogą wprowadzać w błąd i działać na naszą niekorzyść. Warto sprawdzić, jakie klauzule są niedozwolone i świadczą o wyzysku kupującego.

Niedozwolone klauzule umowne to zapisy (przeważnie w regulaminach), które są niekorzystne dla konsumenta lub takie, które w sposób sprzeczny z obyczajami kształtują jego prawa i obowiązki rażąco naruszając jego interesy. Konsumentów jako stronę słabszą i podatną na manipulacje chroni przed takimi klauzulami prawo. Aby pomóc konsumentowi w dochodzeniu swoich praw powstał katalog przykładowych postanowień, które uznaje się za niedozwolone. Są to tylko niektóre przykłady – szerszą listę można znaleźć na stronie UOKiK na tzw. liście czarnej (art. 3851 § 3 K.c.) lub liście szarej (art. 3853 § 1 K.c).

Zgodnie z przepisami prawa w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:

• wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie,
• wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,
• wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony,
• przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,
• zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta,
• uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju,
• uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,
• uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta,
• przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,
• uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie,
• przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową,
• wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania,
• przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od u mowy,
• pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,
• zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia,
• nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy,
• nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego,
• stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia,
• przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia,
• przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy,
• uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności,
• przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta,
• wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

Podobne zapisy (tutaj mamy tylko przykłady – inne zapisy, których nie ma w katalogu również mogą zostać uznane za niedozwolone) w naszej umowie sprzedaży konsumenckiej, wskazujące na nieekwiwalentność świadczeń czy wyzysk, podlegają kontroli sądowej i UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów). Może się zdarzyć, że sąd uchyli taką klauzulę lub orzeknie nieważność umowy. Wówczas taka klauzula już nas nie obowiązuje.